İhracatta Kullanılan Belgeler
İhracatta çeşitli standartlara göre belgelendirilmiş ürünlere, uluslararası pazarlara girişlerde büyük kolaylıklar sağlanmaktadır.
Ürünün belgelendirilmesinin amacı, alıcıya malın belli bir kalitede olduğuna veya kalite gereklerine uyduğuna dair bir güvence vermektir. Ayrıca belgelendirme sayesinde iç piyasadaki mal kalitesi de artmaktadır.
Belge genelde tarafsız bir kurum tarafından verilmekte ve bu kurum devlete ait veya özel bir organizasyon olabilmektedir. Bazı ülkelerde bu Ulusal Standart Enstitülerinin sorumluluğuna verilmektedir.
1- Gümrük Beyannamesi (Customs Declaration)
Ülkemizde 01.01.1996 tarihinden beri kullanılmakta olan gümrük beyannamesi, “Tek Tip Gümrük Beyannamesi” olarak da adlandırılmaktadır. Bu beyanname Avrupa Birliği üyesi ülkelerde kullanılan gümrük beyannamesi ile aynıdır.
Gümrük beyannamesinin formatı ve ne şekilde doldurulacağı Gümrük Yönetmeliği ile belirlenir. Gümrük beyannamesinde şu bilgiler bulunur: İhracatçı/Gönderen, Alıcı, Beyan Sahibi/Temsilcisi, Çıkış Ülkesi, Menşe Ülke, Gideceği Ülke, Ticaret Yapılan Ülke, Çıkıştaki Taşıma Aracının Kimliği ve Kayıtlı Olduğu Ülke, Teslim Şekli, Toplam Fatura Bedeli, Yükleme Yeri, Çıkış Gümrük İdaresi, Eşyanın Tanımı, GTİP’i, Brüt ve Net Ağırlığı, Gümrük Rejimi.
Gümrük Beyannamesi yerine TIR Karnesi, ATA Karnesi, Elçilik Mektubu, Déclaration en Douane, Kurye Mektubu da kullanılabilmektedir
2. Fatura ( Invoice )
İhale konusu alım ile ilgilenen bütün isteklilerin incelemesi ve bilgi sahibi olması için ön yeterlik için gerekli belgeler ve/veya ihale dokümanını, idari şartnamelerde belirtilen yerlerde bedelsiz olarak görülebilmektedir.
Ancak ihaleye katılmak isteyen isteklilerin uygun bir teklif vermelerini temin etmek ve zeyilname düzenlenmesi hâlinde yapılan değişiklikleri aday ve/veya istekliye duyurabilmek için ihale dokümanını satın alınması zorunludur.
Ticari Fatura (Commercial Invoice)
Proforma Fatura (Proforma Invoice)
Orijinal Fatura
Navlun Faturası (Freight Invoice)
Konsolosluk Faturası (Consular Invoice)
Tasdikli Fatura (Legalized/Certified Invoice)
Özel Fatura (İstisna Belgesi)
3. Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin)
Menşe, bir eşyanın ekonomik milliyetidir. İhracata konu olan eşyaların yerli üretim yerini gösteren belgedir. Gümrük vergilerinin belirlenmesinde kullanılmaktadır.
Ülkemizde ihracatçı ve onun temsilcisi tarafından hazırlanmakta olup, bağlı bulunulan oda tarafından tasdik edilmesi gerekmektedir.
Menşenin belirlenip, belgelendirilmesinde kullanılan menşe şahadetnamesi düzenlenmesi zorunlu belgelerden olmayıp, ithalatçı firmanın isteği doğrultusunda hazırlanır.
Menşe şahadetnameleri, gümrük idareleri tarafından vize edilmez.
A, B ve C olarak üç nüsha halinde düzenlenen menşe şahadetnamelerinin C Formu ilgili odada kalırken diğer iki nüsha ise ihracatçıya verilir. Türkiye’de menşe şahadetnamesi (ABC) formu ilgili ticaret, sanayi ve/veya ticaret ve sanayi odalarından temin edilmekte, firmalar tarafından tanzim edilmekte ve yine ilgili odalar tarafından onaylanmaktadır.
İhracatçı firma, yabancı girdi kullandıysa ithal belgesini getirmek zorundadır.
İhracatçının talebi üzerine ihracattan sonra da ilgili odalar tarafından menşe şahadetnamesi düzenlenebilmekte ve onay işlemi yapılabilmektedir. Menşe şahadetnamesinin onaylanması sırasında ilgili oda tarafından ihracata konu eşyaların Türkiye menşeli olduğunu kanıtlayıcı belgelerin ibrazı istenmektedir.
Ülkeler tercihli ve tercihsiz ticarette farklı menşe kuralları uygulamakta ve bu nedenle farklı ülkeler için farklı menşe belgeleri düzenlenmektedir. Menşe Şahadetnamesi tercihsiz menşeyi ispatlayan belgedir.
Bir eşyanın Türk Menşeli ürün sayılması için gerekli şartlar şunlardır:
Tamamen Türkiye’de elde edilmiş ürünler
Türkiye’de yeterli işlem ve işçiliğe tabi tutulmuş olması şartıyla tamamen Türkiye’de elde edilmemiş girdiler kullanılarak Türkiye’de üretilen ürünler Türk Menşeli sayılır.
4. A.TR Dolaşım Belgesi (A.TR Movement Certificate)
Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki eşya ticaretinde kullanılan, vergi muafiyeti sağlayan uluslararası bir belgedir.
Türkiye veya Avrupa Birliğinde serbest dolaşımda bulunan eşyanın Türkiye-Avrupa Birliği-Gümrük Birliği çerçevesinde tercihli rejimden yararlanabilmesini sağlamak üzere, ihracatçı ülke yetkili kuruluşlarınca düzenlenip, gümrük idarelerince vize edilen belgedir. Geçerlilik süresi 4 aydır.
A.TR Dolaşım Belgesi, Türkiye’den AB’ye veya AB’den Türkiye’ye doğrudan nakledilen eşya için düzenlenir. A.TR Dolaşım Belgesi sanayi ürünleri ve işlenmiş tarım ürünleri için düzenlenir. Düzenlendiği ülkeler Almanya, Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İngiltere, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Kıbrıs, Litvanya, Letonya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Slovenya, Slovakya, Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya’dır.
A.TR Dolaşım Belgeleri usulüne uygun olarak doldurulduktan sonra, esnaf ve sanatkar siciline kayıtlı olanlar bağlı olduğu ESOB’a, ticaret siciline kayıtlı olanlar ise bağlı oldukları Ticaret Odasına verir. ESOB / Ticaret Odası tarafından belgelerin kurallara uygun olarak doldurulup doldurulmadığı ve belgede kayıtlı eşyanın Türkiye’de serbest dolaşımda bulunup bulunmadığı incelenir.
Belgelere ilişkin kontroller tamamlandıktan sonra, yeşil menevişli ilk nüsha hariç diğer nüshalar sorumlu kişi tarafından imzalanır ve ESOB’a / Ticaret Odasına ait mühürle tasdik edilir. Biri beyaz üzerine yeşil zeminli, dördü beyaz olan beş nüshalık takım halindeki dolaşım belgesinin beyaz renkli nüshalardan biri, fatura fotokopisi, dilekçe ve varsa diğer tevsik edici dokümanlar ESOB’da / Ticaret odasında kalır. Belgenin diğer nüshaları, ihraç işleminin yapılacağı Gümrük İdaresine vize ettirilmek üzere ihracatçıya verilir. ESOB’lar / Ticaret Odaları , ihraç belgeleri ve dolaşım belgelerinden üçüncü ülkelere gönderileceği anlaşılan eşya için A.TR Dolaşım Belgesi tanzim edemez.
Bu hususlarda herhangi bir eksiklik tespit edilmezse, yetkili kişiler tarafından imzalanır ve ESOB’lar / Ticaret Odasının resmi mührüyle mühürlenir.
İhraç belgeleri ve dolaşım belgelerinden AB üyesi bir ülke dışındaki üçüncü bir ülkeye gideceği anlaşılan eşya için A.TR Dolaşım Belgesi düzenlenemez, onaylanamaz ve vize edilemez.
A.TR Dolaşım Belgelerinin Sonradan Verilmesi
A.TR Dolaşım Belgeleri kural olarak ihracattan önce düzenlenir. Ancak belgenin hata, unutulma, ihmal ya da özel durumlar nedeniyle ihracat sırasında düzenlenmemiş olması, ithalatçı ülke tarafından düzenlenen belgenin teknik nedenlerle kabul edilmemesi, eşyanın varış ülkesi üçüncü bir ülke iken AB üyesi bir ülke olarak değişmesi, eşyanın AB üyesi bir ülkeye gönderilmek üzere ihraç edilmişken AB üyesi başka bir ülkeye gönderilmesi durumlarında A.TR Dolaşım Belgesi sonradan düzenlenebilir. Bu şekilde düzenlenen A.TR Dolaşım Belgesinin 8 no’lu kutusuna “Sonradan Verilmiştir” ibaresi yazılır.
“Sonradan Verilmiştir” ibareli belgelerin vize tarihi düzenlendikleri tarihtir.
İkinci Nüsha A.TR Dolaşım Belgesinin Düzenlenmesi
A.TR Dolaşım Belgesinin çalınması, kaybedilmesi veya hasar görmesi hallerinde ihracatçı, yetkili idare veya kuruluşa başvurarak sertifikanın ikinci bir nüshasının düzenlenmesini talep edebilir. Bu halde ise 8 no’lu kutuya “İkinci Nüshadır” ibaresinin yanı sıra ilk belgenin sayısı ve tarihi de yazılacaktır.
“İkinci Nüshadır” ibareli belgelerin vize tarihi ilk belgenin vize tarihidir.
5. EUR.1 Dolaşım Sertifikası (EUR.1 Movement Certificate)
EFTA ülkelerine (İzlanda, Norveç, İsviçre ve Lihtenştayn), Avrupa Birliği ile demir çelik ürünlerinde (AKÇT ürünleri), Türkiye’nin serbest ticaret anlaşmaları imzaladığı ülkelere (İsrail, Makedonya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Fas, Filistin, Tunus, Suriye, Mısır, Arnavutluk ve Gürcistan) yapılan ihracatlarda ve Avrupa Birliği’ne yönelik tarım ürünleri ihracatında düzenlenen belgedir.
Gümrük vergisi indiriminden yararlanılmasını sağlayan ve bağlı bulunulan Oda’dan temin edilebilen bu belge, Odaca onaylandıktan sonra vizesi yapılmak üzere gümrük müdürlüğüne ibraz edilir. Geçerlilik süresi 4 aydır.
İhracatçı, bu belgeyi bağlı bulundukları odalardan alırlar. Odalar tarafından tasdiklenmekte ve gümrük idarelerince vize edilmesi gerekmektedir.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası beş nüsha olarak doldurulmaktadır. İlk nüshası meneviş renkli olup, asıl nüshadır. Diğer dört nüsha ise beyaz renklidir.
Bu belgenin temininde başvuru ve onay mercii ihracatçının bağlı bulunduğu odadır.
İhracatçı, bağlı bulunduğu odadan aldığı beş nüsha EUR.1 Dolaşım Belgesini eksiksiz ve tam olarak doldurmalı ve bağlı bulunduğu odaya;
Dilekçe,
Fatura sureti (Maliye Bakanlığı’ndan onaylı kontrol makbuzu veya noter tasdikli ticari fatura) ekleyerek müracaat etmelidir.
Beyaz renkli nüshalardan biri tasdik işlemini yapan odada kalır. EUR.1 Dolaşım Belgesi’nin gümrük idaresince vize edilmesinden sonra yeşil meneviş renkli asıl nüsha ihracatçıya verilir. Beyaz renkli nüshalardan biri gümrük idaresinde kalır, diğer iki nüsha ilgili odaya gönderilir.
EUR.1 Dolaşım Sertifikası bazı durumlarda istisnai olarak ait oldukları ürünlerin ihracından sonra da düzenlenebilmektedir.
Bu belge menşe ispat belgesidir. Bu nedenle bu belge olduğu durumlarda ayrıca Menşe Şahadetnamesine gerek yoktur.
Armonize Sistem Nomanklatürü esas alınarak Türk Gümrük Giriş Tarife Cetvelinde (T) kısaltması bulunan eşya tarım ürünü listesi kapsamına dahil ürünü göstermektedir. Bu eşyanın Avrupa Birliği ülkelerine ihracında EUR.1 Dolaşım Sertifikası düzenlenmektedir.
Türkiye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğunu (CECA) kuran anlaşmanın yetki alanına giren ve Türk Gümrük Giriş Tarife Cetvelinde yanında (CECA) kısaltması yer alan eşyanın Avrupa Birliği ülkelerine ihracında EUR.1 Dolaşım Sertifikası düzenlenmektedir.
EUR.1 Dolaşım Sertifikalarının Sonradan Verilmesi
EUR.1 Dolaşım Sertifikaları hata, ihmal ya da özel durumlar nedeniyle ihracat sırasında düzenlenmemiş olması, ithalatçı ülke tarafından düzenlenen belgenin teknik nedenlerle kabul edilmemesi durumlarında EUR.1 Dolaşım Sertifikaları eşyanın ihracından sonra düzenlenebilir. Bu şekilde düzenlenen EUR.1 Dolaşım Sertifikasının 7 no’lu Gözlemler kutusuna “Sonradan Verilmiştir” ibaresi yazılır.
“Sonradan Verilmiştir” ibareli belgelerin vize tarihi düzenlendikleri tarihtir.
İkinci Nüsha EUR.1 Dolaşım Sertifikasının Düzenlenmesi
EUR.1 Dolaşım Sertifikasının çalınması, kaybedilmesi veya hasar görmesi hallerinde ihracatçı, yetkili idare veya kuruluşa başvurarak sertifikanın ikinci bir nüshasının düzenlenmesini talep edebilir. 7 no’lu Gözlemler kutusuna “İkinci Nüshadır” ibaresi yazılır.
“İkinci Nüshadır” ibareli belgelerin vize tarihi ve seri numarası ilk belgenin vize tarihi ve seri numarasıdır.
6) Kontrol Belgesi (Contformity Certifıcate)
7) ATA Karnesi (ATA Carnet)
8) Sigorta Belgeleri (Insurance Documents)
Sigorta Poliçesi (Insurance Policy)
Sigorta Sertifikası (Insurance Certificate)
Spesifikasyon Belgesi (Certificate of Specification)
9) Konşimento, Taşıma Belgeleri (Bill of Lading, Transport Documents)
Demiryolu Hamule Senedi (Railway Consignment Note)
Havayolu Konşimentosu (Airwaybill)
Deniz Konşimentosu (Marine bill of lading, Ocean bill of lading, Bill of lading)
Karayolu Taşıma Belgesi (Road Waybill/CMR Consignment Note)
Nakliyeci Makbuzu (Forwarder’s Receipt)
FİATA Tesellüm Belgeleri (FCR/FCT/FBL)
TIR Karnesi
10) Çeki Listesi (Weight Note)
11) Koli Listesi (Packing List)
12) Döviz Alım Belgesi (DAB)
13) Diğer Belgeler (Gıdalar ve tarımsal ürünlerde sağlık sertifikaları, ekspertiz raporları, standart kontrolü belgeleri)